Het IS-MB-GA model is de grootste verandering in het nieuwe examenprogramma economie vwo. Veel docenten behandelen het model de komende tijd in hun lessen. We schreven een blog met tien vragen en antwoorden over het IS-MB-GA model.
1. Hoe kwam het IS-MB-GA model eigenlijk in de syllabus terecht?
Om antwoord te geven op deze vraag moeten we terug in de tijd. Na het focusgroepenonderzoek in 2017 en de aanbevelingen in het rapport ‘Ambitie en realiteit in het economie examen’ start in 2018 een commissie onder leiding van prof. dr. Bas Jacobs. De commissie richt zich voornamelijk op de macrodomeinen (H en I) in de syllabus. In haar verantwoordingsdocument fileert de commissie Jacobs drie pagina’s lang de inhoud van domein I en levert daarmee stevige kritiek op vorige syllabuscommissies: “De oude syllabus kent een groot aantal problemen in domein I: de samenhang tussen de verschillende onderdelen ontbreekt, de economische mechanismen zijn vaak niet helder en er staan slordigheden en fouten.”
De commissie Jacobs stelt voor om domein I opnieuw in te delen met als grootste wijziging de toevoeging van een nieuw macromodel. Voor de oplettende lezer is het geen verrassing. In december 2016 publiceert Jacobs namelijk het artikel “Economie voor goede, slechte en – vooral! – barre tijden”. In het stuk betoogt Jacobs “dat het bestaande vo-economieprogramma mogelijkheden biedt om de macro-economische analyse te verdiepen”. Wat stelt Jacobs in het artikel uit 2016 voor? De toevoeging van het IS-MB-GA model.
2. Hoe wordt het IS-MB-GA model in de syllabus (en de meeste lesmethodes) uitgewerkt?
In presentaties, video’s en een bijeenkomst voor educatieve uitgevers in Utrecht is Jacobs heel duidelijk hoe het IS-MB-GA model moet worden uitgewerkt in de lessen op school. In maart 2020 schreven we een uitgebreid stuk over de uitwerking van het IS-MB-GA model waarin we de ‘verhaallijn’ van Jacobs volgen:
- Keynesiaanse kruis: eerst wordt het Keynesiaanse kruis afgeleid. Het kruis van Keynes is voor veel docenten economie een oude bekende en zoals Mankiw stelt “the simplest interpretation of Keynes’s theory of how national income is determined”. Hoewel het model in de syllabus beperkt blijft tot een gesloten economie, komen er flink wat ‘nieuwe’ begrippen voorbij in sub-domein I4.1: autonome consumptie, autonome investeringen, marginale consumptiequote, multiplier, spaarlek, belastinglek. Begrippen die tot 2014 in de syllabus stonden, door Teulings werden geschrapt en door Jacobs weer zijn opgenomen.
- IS-curve: met het verband tussen het inkomen en de bestedingen (Keynesiaanse kruis) in het achterhoofd, voegen we de rente toe aan het model. Het Keynesiaanse kruis veronderstelt dat zowel de investeringen als de consumptie autonoom zijn, terwijl consumptie en investeringen afhankelijk zijn van de rente. Bij de IS-curve wordt de (reële) rente niet langer constant verondersteld.
- MB-curve: vervolgens wordt het monetaire beleid (MB) toegevoegd aan het model. De MB-curve geeft de monetaire beleidsregel van de centrale bank weer en geeft aan hoe hoog de centrale bank de rente wil zetten afhankelijk van de inflatie: hoe hoger de inflatie hoe hoger de rente. Ter vereenvoudiging kiest de commissie Jacobs bij de monetaire beleidsregel voor een enkelvoudig mandaat van de centrale bank. De centrale bank verhoogt de rente alleen als de inflatie stijgt (en dus niet als de output gap stijgt). Hierdoor loopt de MB-curve horizontaal.
- GA-curve: na de vraagkant van de goederenmarkt (IS) en de geldmarkt (MB) wordt tot slot de aanbodkant van de goederenmarkt toegevoegd aan het model. Het geaggregeerde aanbod (GA) geeft de relatie weer tussen het macro-economische aanbod en de inflatie op korte termijn. De commissie Jacobs merkt op dat de GA-curve in de nieuwe syllabus “nu expliciet gekoppeld is aan de mate van prijs- en loonflexibiliteit en de inflatieverwachtingen.”
Zoals wel vaker zit het venijn (voor de leerlingen) in de staart. Vraag en aanbod worden samengebracht in één figuur, het IS-MB-GA model. Met behulp van het model, moeten de leerlingen het gevolg van een verandering in de economie kunnen analyseren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een bestedingsimpuls of monetaire verruiming. Jacobs stelt dat de grafische analyse en redenering – vanuit de uitgangssituatie – altijd in drie stappen wordt uitgevoerd. In een eerdere blogpost hebben we een voorbeeld van Jacobs uitgewerkt over de gevolgen van een bestedingsimpuls.
3. Moeten de leerlingen het IS-MB-GA model ook rekenkundig beheersen?
Nee. In de verantwoording bij een eerste conceptsyllabus stond: “De commissie speelt met de vraag of het IS-MB-GA-model alleen verbaal-grafisch onderwezen en getoetst moet worden of ook wiskundig-rekenkundig.” Er waren bovendien voorbeeldopgaven met een rekenkundige uitwerking van het model. Na een veldraadpleging heeft de commissie besloten dat de leerlingen het IS-MB-GA model alleen grafisch en verbaal (dus niet rekenkundig) moeten beheersen voor het eindexamen.
4. Hoe wordt het IS-MB-GA model in de Cumulus lesmethode uitgewerkt?
In de uitwerking van het IS-MB-GA model volgt Cumulus de ‘verhaallijn’ van Jacobs. In Cumulus werken we in twee onderwerpen in het thema Crisis (6 vwo) stapsgewijs naar het IS-MB-GA model toe. In het onderwerp ‘Keynesiaans model’ (10 lessen en bijbehorende opgaven) wordt het verband tussen het inkomen en de bestedingen behandeld aan de hand van het Keynesiaans model voor een gesloten economie. Vervolgens kan in het onderwerp ‘IS-MB-GA model’ (6 lessen en bijbehorende opgaven) eenvoudig de stap worden gezet naar de IS-curve en worden de MB- en GA-curve aan het model toegevoegd. Ben je benieuwd hoe we dit gedaan hebben? Bekijk alle lessen in onze gratis demo.
5. Komt het IS-MB-GA model in het eindexamen op dinsdag 16 mei 2023?
Ja! Nou ja, dat weten we niet, maar de kans is natuurlijk heel groot. De toevoeging van het IS-MB-GA model is de grootste verandering in de nieuwe syllabus. Er is heel veel aandacht aan besteed door de commissie Jacobs, het College voor Toetsen en Examens (CvTE), Cito en in universitaire nascholingsbijeenkomsten. Alles wijst erop dat het model (in beide tijdvakken) getoetst gaat worden. En dat het dus geen kwaad kan om in de examentraining op school extra aandacht te besteden aan het IS-MB-GA model.
6. Wat kunnen de leerlingen eigenlijk verwachten op het eindexamen?
Dat is natuurlijk lastig te zeggen maar docenten kunnen wel veel leren van de vier voorbeeldopgaven die zijn gepubliceerd door het CvTE. Twee voorbeeldopgaven zijn in 2019 gepubliceerd en opgenomen in de Cumulus lesmethode. Twee andere opgaven zijn in september 2022 gepubliceerd en worden komend schooljaar verwerkt in de lesmethode. Hoewel deze opgaven nog niet in de Cumulus lesmethode staan, kunnen ze natuurlijk wel gebruikt worden in de lessen op school.
In de voorbeeldopgaven is veel aandacht voor begrippen als multiplierwerking (in drie van de vier opgaven), inverdieneffect, weglekeffecten en output gap. Daarnaast wordt er in bijna alle voorbeeldopgaven stilgestaan bij:
- Het verloop van de individuele curves in het model: een verklaring voor het stijgende verloop van de GA-curve (door loon- en prijsrigiditeit) wordt bijvoorbeeld vaak gevraagd.
- De (simultane) verschuiving van de drie curves als gevolg van ingrijpen door de overheid of centrale bank. In drie stappen: van korte termijn via het aanpassen van inflatieverwachtingen naar lange termijn. In Cumulus opgaven worden deze drie stappen in meerdere kleine vragen behandeld. In de voorbeeldopgaven worden vragen moeilijker gemaakt door twee of drie stappen in één vraag te combineren.
Kiest het CvTE voor een ‘zachte landing’ van het IS-MB-GA model of wordt de lat (te) hoog gelegd? Op dinsdag 16 mei weten we meer.
7. Is het IS-MB-GA model ook beschikbaar in Test jezelf?
Sinds 1 augustus is Test jezelf beschikbaar voor de eerste thema’s van alle Cumulus lesmethodes. Met digitale formatieve toetsen controleren leerlingen aan het einde van een onderwerp of zij de kennis en vaardigheden beheersen en klaar zijn voor moeilijkere opgaven uit het werkboek.
De inhoud van de overige thema’s verschijnt stapsgewijs in de maanden oktober, november en december. Eind november is Test jezelf beschikbaar voor de onderwerpen ‘Keynesiaans model’ en ‘IS-MB-GA model’ (inclusief de nieuwe redeneervraag).
8. En hoe zit het met de toetsmaker? Vind ik daar ook IS-MB-GA opgaven?
Natuurlijk. We hebben dit jaar een eerste set opgaven toegevoegd aan de onderwerpen ‘Keynesiaans model’ (9 opgaven) en ‘IS-MB-GA model’ (6 opgaven) in de Cumulus toetsmaker. Met de toetsmaker kan een docent eenvoudig toetsen samenstellen, downloaden en aanpassen. De toetsmaker voor economie vwo bevat meer dan 370 opgaven
9. Ik neem aan dat het IS-MB-GA model ook in de examenbundel van Cumulus staat?
Jazeker. Supersamengevat – de examenbundel van Cumulus – combineert samenvattingen en opgaven in één bundel. Voor elk onderwerp is er een uitgebreide samenvatting van alle theorie en een aantal opgaven. Je kunt de examenbundel eenvoudig bestellen met behulp van ons bestelformulier.
10. Komen er nog IS-MB-GA wijzigingen in de lesmethode voor het volgende schooljaar?
Cumulus is continu in ontwikkeling. Elke week verschijnen er updates van het lesmateriaal, elk jaar verschijnt er een nieuwe druk van alle boeken en stap-voor-stap ontwikkelen we nieuwe producten die docenten en leerlingen helpen.
Volgend schooljaar verschijnt er een nieuwe druk van het werkboek 6 vwo waarin we de inhoud van het IS-MB-GA model verder verbeteren. We verwerken opmerkingen van docenten, voegen een aantal nieuwe opgaven toe en verbeteren de lessen en samenvattingen.
Heb je nog meer vragen over het IS-MB-GA model of over de Cumulus lesmethodes, toetsmakers en examenbundels? Je kunt ons bereiken via info@cumulus.co of 06 – 18 47 55 47.
Over Cumulus
Cumulus combineert de kracht van digitaal en papier in lesmethodes, toetsmakers en examenbundels voor economie en bedrijfseconomie. Probeer de gratis demo op cumulus.co en bestel een proefexemplaar van onze werkboeken op cumulus.co/proefexemplaar.
Een nieuwe syllabus bedrijfseconomie
Wist je dat er een nieuwe syllabus bedrijfseconomie havo is gepubliceerd door het College voor Toetsen en Examens (CvTE)? In een “nader vastgestelde” syllabus 2024 zijn enkele eindtermen geschrapt. Hiermee wordt de omvang van de CE-stof beperkt. Dit heeft (beperkte) gevolgen voor de huidige 4 havo klassen. In de syllabus bedrijfseconomie havo 2025 zijn nog veel meer begrippen en eindtermen geschrapt maar ook nieuwe eindtermen toegevoegd. Alle lesmethodes moeten worden aangepast. We schreven er eerder een blogpost over: Een nieuwe syllabus bedrijfseconomie havo!
