In mei 2023 maken de eerste leerlingen het nieuwe eindexamen economie havo. Er is heel veel inhoud geschrapt in het examenprogramma. Lesmethodes moeten worden herzien, anders gaan heel veel leerlingen (en docenten) de weg kwijtraken. Docenten krijgen dit schooljaar de kans om een nieuwe lesmethode te kiezen. In deze (en een volgende) blogpost leggen we uit wat er precies gaat veranderen.
Nieuw programma, nieuwe lesmethode!
Het is zover! Na de aanbevelingen in het rapport ‘Ambitie en realiteit in het economie examen’, de installatie van de commissie Grift in 2018, een veldraadpleging eind 2019 en een aantal conceptsyllabi, is de nieuwe syllabus economie havo 2023 beschikbaar. Wat betekent dit? In mei 2023 maken de eerste leerlingen het nieuwe eindexamen economie havo. Deze leerlingen starten komend schooljaar met het nieuwe examenprogramma in 4 havo.
Er is heel veel inhoud geschrapt in het examenprogramma. Het CvTE spreekt terecht van ‘groot onderhoud’. Lesmethodes moeten worden herzien, anders gaan heel veel leerlingen (en docenten) de weg kwijtraken. Docenten krijgen dit schooljaar de kans om een nieuwe lesmethode te kiezen! Het Cumulus team is vorig schooljaar gestart met de ontwikkeling van de herziene lesmethode economie havo. Op 1 januari 2021 verschijnt de inhoud van de eerste thema’s op cumulus.co. Bestel nu alvast een gratis proefexemplaar van het werkboek 4 havo op cumulus.co/proefexemplaar en ontvang het werkboek eind januari.
Waarom een nieuw examenprogramma?
In 2018 schreven we al een uitgebreid stuk over de nieuwe havo-syllabus economie. De onrust onder docenten economie na de wijzigingen in het vwo-programma (Phillipscurve) was de aanleiding voor het CvTE om in het najaar van 2017 een focusgroepenonderzoek te starten: “Het CvTE wil graag wensen en ideeën van docenten horen voor eventuele verbeteringen van de syllabi.” In vijf focusgroepen van gemiddeld zeven docenten economie werd er op een aantal locaties in het land lustig op los ge-post-it.
In januari 2018 verschijnt het rapport ‘Ambitie en realiteit in het economie examen’ met de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. De samenvatting voor havo: “het havo-programma wordt als overladen ervaren”. Een belangrijke, algemene oorzaak van de overladenheid: “De geringe differentiatie tussen de havo- en vwo-syllabus, waardoor het havo-programma als overladen ervaren wordt en deels te modelmatig is.” De opdracht van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) voor de syllabuscommissie havo is eenvoudig: schrappen, schrappen, schrappen. En dat heeft de commissie gedaan.
Belangrijke wijzigingen in het examen van dit schooljaar
De commissie Grift heeft in twee stappen geschrapt in het examenprogramma. Allereerst is er een aantal eindtermen geschrapt in de syllabus voor dit schooljaar (!). Vervolgens heeft de commissie flink geschrapt in de syllabus voor 2023.
In onderstaande tabel staat een overzicht van de belangrijkste aanpassingen voor de huidige lichting examenleerlingen.
Vuistregel bij reële grootheden voor havo-leerlingen
Naast het schrappen van een aantal eindtermen wordt de vuistregel “nominale groei – inflatie = reële groei” geïntroduceerd. Havo-leerlingen hoeven (per direct) dus niet langer met indexcijfers (RIC-NIC-PIC) te rekenen bij veranderingen van reële grootheden. Dat zal even wennen zijn voor docenten. Sommige docenten noemen de vuistregel “armoede”, anderen verwelkomen de vereenvoudiging voor havo-leerlingen.
De syllabuscommissie vwo stelde in eerste instantie ook voor om de vuistregel te gebruiken (later werd dit teruggedraaid). Prof. dr. Bas Jacobs schreef hierover het volgende: “De commissie stelt voor om voor het berekenen van reële grootheden, zoals de koopkracht of de reële rente, de benaderingsregel te hanteren: procentuele verandering in reële grootheid = procentuele verandering in nominale grootheid – inflatie. Deze benadering kan het gebruik van indexcijfers vervangen op dit punt in het programma. De commissie heeft hiervoor gekozen omdat het in het economisch vervolgonderwijs gangbaar is om voor reële grootheden de benaderingsregel te gebruiken. Het is volgens de commissie verstandig om daarbij aan te sluiten. Veel ‘rekenen om het rekenen’ in het voortgezet onderwijs kan bovendien worden voorkomen.
Voorts suggereert het rekenen met indexcijfers volgens de exacte methode een veel grotere precisie dan de grote ramingsonzekerheid in die cijfers. De gepubliceerde inkomens- en inflatiecijfers, zoals die van instituten zoals het CPB en DNB, laten zich zelden tot op een cijfer achter de komma precies ramen. De commissie ziet daarom niet het grotere belang (beter economisch begrip) als leerlingen op de middelbare school reële grootheden tot op meerdere cijfers achter de komma kunnen uitrekenen.
Tot slot, de commissie vindt dat de benaderingsregel goed toegepast kan worden in het huidige economische klimaat met een lage inflatie. De verschillen met een berekening via indexcijfers zijn dan marginaal. De commissie realiseert zich echter terdege dat de benaderingsregel niet geschikt is voor het berekenen van de koopkracht voor Venezuela of Zimbabwe, waar de inflatie de dubbele cijfers beloopt.”
De nieuwe syllabus 2023
De wijzigingen in de syllabus 2021 waren snel gemaakt door de commissie. De syllabus 2023 liet langer op zich wachten. In een volgende blogpost schrijven we uitgebreid over de belangrijkste wijzigingen in het nieuwe examenprogramma.
Wat kun je de komende tijd nog meer verwachten op ons blog? Een interview met docent Anton Nanninga van Pantarijn uit Wageningen over de volgende stap in de ontwikkeling van Cumulus en een stuk over het eerste eindexamen bedrijfseconomie havo dat niet doorging maar wel werd gepubliceerd (en waarvan de opgaven al zijn opgenomen in Cumulus).
* * *
Over Cumulus
In augustus 2021 start het nieuwe programma economie havo. Het Cumulus team werkt aan een herziene versie van Cumulus economie voor havo. Begin januari 2021 verschijnt de inhoud van de eerste thema’s op cumulus.co, volledig aangepast aan het nieuwe programma. Kijk voor meer informatie over de lesmethode op cumulus.co. Bestel nu alvast een gratis proefexemplaar van het werkboek 4 havo op cumulus.co/proefexemplaar en ontvang het werkboek eind januari.
